Τετάρτη, 3η Δεκεμβρίου σήμερα. Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία. Μια μέρα που προσφέρεται για βαρύγδουπες δηλώσεις, για φωταγωγήσεις κτιρίων και για μια επικοινωνιακή καταιγίδα «ευαισθησίας» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι η μέρα που σύσσωμο το πολιτικό σύστημα δεν παραλείπει να φορέσει το «ανθρώπινο πρόσωπό» του. Όμως, αν ξύσει κανείς ελαφρά την επιφάνεια της γυαλιστερή αυτής εικόνας, κάτω από το λούστρο της επετείου, θα βρει την σκληρή, τραχιά πραγματικότητα που βιώνουν καθημερινά οι συμπολίτες μας με αναπηρία. Και δυστυχώς, στον τόπο μας, στον Άγιο Νικόλαο, αυτή η πραγματικότητα είναι γεμάτη εμπόδια. Όχι μόνο φυσικά, αλλά κυρίως εμπόδια νοοτροπίας και έλλειψης σχεδιασμού.
Ζούμε σε έναν τόπο ευλογημένο και ταυτόχρονα ιδιαίτερο. Ο Άγιος Νικόλαος είναι μια πόλη «ζωγραφισμένη» πάνω σε λόφους. Είναι μια πόλη γεμάτη λόφους, ανηφόρες και σκαλοπάτια. Αυτά τα στοιχεία αποτελούν αναμφίβολα το ξεχωριστό χαρακτηριστικό της, την ιδιαίτερη φυσιογνωμία της και, εν τέλει, την ομορφιά της. Κανείς δεν ζητά να ισοπεδωθεί η πόλη για να χάσει τον χαρακτήρα της. Ωστόσο, σε αυτό το ιδιαίτερο ανάγλυφο, έχουμε χρέος να απαντήσουμε σε ένα θεμελιώδες ερώτημα: Πώς κάνουμε πράξη την ισότιμη παρουσία και λειτουργικότητα όλων των πολιτών; Πώς μετατρέπουμε μια πόλη με φυσικές δυσκολίες σε μια πόλη φιλική και προσβάσιμη;
Μπορεί να είναι φιλική και προσβάσιμη πόλη ο Άγιος Νικόλαος;
Η απάντηση θα έπρεπε να είναι αυτονόητη: Με σοβαρή καταγραφή, μελέτη, με τεχνοκρατική προσέγγιση, δημόσιο διάλογο και με ολοκληρωμένο σχεδιασμό. Όμως, πώς να συμβεί αυτό, αφού δεν έχουμε ασχοληθεί ποτέ σοβαρά με τα κρίσιμα, δομικά θέματα της καθημερινότητας;
Εδώ και χρόνια, παρατηρούμε μια πρακτική για το δημόσιο χώρο και από τους κατεξοχήν αρμόδιους φορείς, η οποία κινείται αποσπασματικά και αναποτελεσματικά, χωρίς συνέπεια και συνέχεια. Λαμβάνονται συχνά αποφάσεις που δεν υποστηρίζονται από δεδομένα, από μετρήσεις, από πραγματική καταγραφή αναγκών. Εσχάτως δε κινούμαστε στη σφαίρα του «περίπου», του «βλέποντας και κάνοντας» και της επικοινωνιακής διαχείρισης.
Το παράδειγμα του δακτυλίου
Το πιο κραυγαλέο παράδειγμα αυτής της παθογένειας είναι ο Δακτύλιος. Μόνο τον δακτύλιο να σκεφτεί κανείς, αντιλαμβάνεται πλήρως τη διάσταση του προβλήματος. Πέρυσι, η εφαρμογή του αποφασίστηκε και ανακοινώθηκε «εν χορδαίς και οργάνοις», χωρίς καμία ουσιαστική ετοιμότητα, απλώς και μόνο επειδή αποτελούσε εξαγγελία. Το αποτέλεσμα ήταν σύγχυση και ταλαιπωρία. Φέτος, το μέτρο αναβλήθηκε, ουσιαστικά ακυρώθηκε, αποδεικνύοντας περίτρανα ότι δεν υπήρχε το υπόβαθρο για να υποστηριχθεί. Όταν μια πόλη αδυνατεί να ρυθμίσει τα βασικά της κυκλοφοριακά ζητήματα για τον γενικό πληθυσμό, όταν πειραματίζεται στις πλάτες των δημοτών χωρίς μελέτες, ποιον χώρο και ποια προσοχή να ελπίζουν ότι θα κερδίσουν τα ΑΜΕΑ;
«Εργολάγνοι»
Σε αυτό το τοπίο της προχειρότητας, τα Άτομα με Αναπηρία είναι οι πρώτοι που «πληρώνουν το μάρμαρο». Δεν υπάρχει η οπτική των ΑΜΕΑ στις αποφάσεις που λαμβάνονται. Σχεδιάζουμε πεζοδρόμια, πλατείες, κυκλοφοριακές ρυθμίσεις, με διαφορετική οπτική ή και λογική λειτουργίας, κάθε φορά. Χωρίς να σκεφτούμε τι εξυπηρετούν, σε ποιο σχεδιασμό υπακούουν, ποιες ανάγκες θα καλύψουν. Οι αιρετοί και οι πολίτες – με την αμέριστη συνδρομή των δημοσιογράφων – γινόμαστε «εργολάγνοι»! Η υπέρτατη ηδονή για ένα πολιτικό και ένα αυτοδιοικητικό στην Ελλάδα είναι ν’ ανακοινώνει έργα!
Τώρα αν ο συμπολίτης μας μπορεί να διασχίσει με ασφάλεια τον δρόμο που μονοδρομήσαμε, να περπατήσει με ασφάλεια στις πλάκες που ταιριάζουν περισσότερο σε πίστα πατινάζ ή αν υπηρετούμε την κοινωνική ζωή και τη λειτουργικότητα της πόλης ή του χωριού, με όσα κάνουμε, αυτό δεν έχει και μεγάλη σημασία. Έργα κάνουμε; Ε, αφού κάνουμε, όλα καλά.
Αλλά και σε αυτή τη λογική του «Greek real politics», δεν κυριαρχεί η σωστή προετοιμασία και, το κυριότερο, δεν υπάρχει πλήρης και εξαντλητική καταγραφή των προβλημάτων σε τοπικό επίπεδο πριν προχωρήσουμε σε λύσεις.
Ασθενείς, γιατροί και ιατρεία
Θέλω να σταθώ σε ένα πρόβλημα που «φωνάζει» εδώ και καιρό στον Άγιο Νικόλαο, ένα πρόβλημα βαθιά ανθρωπιστικό και πρακτικό, για το οποίο η στήλη έχει γίνει δέκτης δεκάδων παραπόνων. Αναφέρομαι στην «Οδύσσεια» των πολιτών που δεν μπορούν να πάνε στον γιατρό τους.
Το πρόβλημα είναι έντονο και συγκεκριμένο. Στο κέντρο της πόλης, όπου συγκεντρώνεται η πλειονότητα των ιδιωτικών ιατρείων και των διαγνωστικών εργαστηρίων, επικρατεί το αδιαχώρητο. Παρά το γεγονός ότι έχουν κατατεθεί σχετικές προτάσεις –και η στήλη το γνωρίζει καλά αυτό– δεν έχει υπάρξει καμία μέριμνα για τη δημιουργία θέσεων ολιγόλεπτης στάσης και αποβίβασης (όχι στάθμευσης) ΑΜΕΑ και ασθενών έξω από αυτές τις δομές.
Φανταστείτε έναν ηλικιωμένο με κινητικά προβλήματα, έναν άνθρωπο με πατερίτσες, ή έναν γονιό με παιδί σε αμαξίδιο. Ο συνοδός του φτάνει έξω από το ιατρείο και δεν έχει πού να σταματήσει ούτε για δέκα δευτερόλεπτα. Τα πεζοδρόμια είναι κατειλημμένα, οι δρόμοι στενοί και γεμάτοι παρκαρισμένα αυτοκίνητα, και η πίεση από την κίνηση ασφυκτική. Τι θα κάνει; Θα κλείσει τον δρόμο ακούγοντας τα κορναρίσματα των υπολοίπων; Θα αναγκάσει τον ασθενή να περπατήσει εκατοντάδες μέτρα από το πλησιέστερο πάρκινγκ, ανεβοκατεβαίνοντας τα σκαλοπάτια και τις ανηφόρες που λέγαμε πριν;
Είναι ντροπή για μια σύγχρονη πόλη να αναγκάζει τους ασθενείς της σε τέτοια ταλαιπωρία. Είναι δείγμα πολιτισμικής «αναπηρίας» των αρχών να μην μπορούν να χαράξουν μια κίτρινη διαγράμμιση έξω από ένα ιατρικό κέντρο, εξασφαλίζοντας την αξιοπρέπεια της πρόσβασης. Και το χειρότερο είναι πως οι λύσεις υπάρχουν, είναι φθηνές και άμεσα εφαρμόσιμες. Απλώς λείπει η βούληση, λείπει η ενσυναίσθηση, λείπει η ένταξη της παραμέτρου «ΑΜΕΑ» στην εξίσωση της καθημερινότητας.
Είμαστε όλοι εν δυνάμει ΑμεΑ
Και εδώ ερχόμαστε στην ουσία του ζητήματος, που υπερβαίνει την 3η Δεκεμβρίου. Πρέπει, επιτέλους, να αντιληφθούμε κάτι βαθιά υπαρξιακό και πολιτικό ταυτόχρονα: Εσείς, εγώ, όλοι μας, γινόμαστε ΑΜΕΑ κάποια στιγμή στη ζωή μας. Η αναπηρία δεν είναι μια ταμπέλα που αφορά μια μειοψηφία «άλλων». Είναι μια κατάσταση που αφορά την ανθρώπινη φύση.
Μια σπασμένη μέση, ένα ατύχημα με το μηχανάκι, μια εγκυμοσύνη δύσκολη, και κυρίως, τα γηρατειά που έρχονται για όλους (αν είμαστε τυχεροί). Τότε, ο καθένας από εμάς θα βρεθεί στη θέση του «αδύναμου». Τότε θα καταλάβουμε ότι τα σκαλοπάτια του Αγίου Νικολάου είναι βουνά και ότι η έλλειψη θέσης στάθμευσης στο ιατρείο είναι αποκλεισμός.
Συνεπώς, ο σχεδιασμός που λαμβάνει υπόψη τους αδύναμους δεν είναι πολυτέλεια για λίγους. Δεν είναι φιλανθρωπία. Είναι ανάγκη επιβίωσης για όλους μας. Είναι επένδυση στο δικό μας μέλλον. Γιατί αδύναμος είναι κάθε αποκλεισμένος για φυσικούς ή άλλους λόγους. Και σε μια πόλη που δεν προνοεί, αποκλεισμένοι είμαστε εν δυνάμει όλοι.
«Mea culpa»
Ας σταματήσουμε λοιπόν τα πυροτεχνήματα και τις εκθέσεις ιδεών. Ας μπούμε σε μια ειλικρινή αυτοκριτική. Ας δούμε κατάματα τα λάθη μας. Δεν γίνεται να μιλάμε για βιώσιμη κινητικότητα, μέτρα, έργα, κλπ και να το κάνουμε σε χώρους που δεν έχουν πρόσβαση τα ΑμεΑ.
Ο Άγιος Νικόλαος χρειάζεται επειγόντως μια ολοκληρωμένη αντίληψη που να καταφέρει να γίνει κτήμα της κοινωνίας και εν τέλει πράξη. Να ξεκινά από τις ανάγκες του πιο αδύναμου κρίκου. Για παράδειγμα χρειάζεται καταγραφή κάθε ιατρείου, κάθε υπηρεσίας, κάθε σημείου ενδιαφέροντος και άμεση παρέμβαση προσβασιμότητας. Μπορεί να γίνει. Όχι του χρόνου, όχι όταν «ωριμάσουν οι συνθήκες». Τώρα.
Γιατί όσο η πόλη παραμένει απροσπέλαστη, παραμένει αφιλόξενη όχι μόνο για τα ΑΜΕΑ, αλλά για την ίδια την ανθρωπιά μας. Κι αυτό είναι ένα ίχνος που δεν πρέπει να αφήσουμε στην ιστορία αυτού του τόπου.
ΜΙΧΑΛΗΣ ΑΤΣΑΛΑΚΗΣ
Πηγή: Εφημερίδα ΑΝΑΤΟΛΗ
